The Farmer’s Fortunes Changed: यवतमाळ (Yavatmal) जिल्ह्यातील पुसद (Pusad) तालुक्यातल्या खुर्शी गावातील एका साध्या शेतकऱ्याच्या आयुष्यात एका झाडामुळे अमूलाग्र बदल झाला आहे. (Farmer’s life changed by tree) केशव शिंदे नावाच्या या शेतकऱ्याला आपल्या शेतात उभ्या असलेल्या एका झाडाचं महत्त्व इतकी वर्षं माहीतच नव्हतं. मात्र, काही वर्षांपूर्वी या झाडावरून सुरू झालेल्या घटनांनी त्यांची कथा थेट न्यायालयापर्यंत पोहोचवली आणि अखेरीस न्यायालयाने ५० लाख रुपये त्यांच्या खात्यात जमा करण्याचे आदेश दिले. या संपूर्ण घटनेने गावात एक वेगळाच चर्चेचा विषय निर्माण केला आहे.
झाड जे वडिलोपार्जित, पण किंमत मात्र कोटींच्या घरात!
केशव शिंदे (Keshav Shinde) यांच्या मालकीची ७ एकर शेती पिढ्यानपिढ्या त्यांच्याकडे आहे. या जमिनीवर उभं असलेलं एक डेरेदार झाड त्यांच्यासाठी फक्त सावली देणारं एक झाड होतं. मात्र, २०१३-१४ दरम्यान जेव्हा रेल्वे प्रकल्पासाठी सरकारी अधिकाऱ्यांनी ही जमीन पाहणीसाठी घेतली, तेव्हा या झाडावर त्यांचं लक्ष गेलं. त्यांनी सांगितलं की, हे झाड ‘रक्तचंदन’ (Red Sandalwood) या दुर्मिळ आणि महागड्या प्रजातीचं आहे.
रक्तचंदन – अमूल्य पण दुर्लक्षित
रक्तचंदन (Red Sandalwood) हे झाड अत्यंत महत्त्वाचं मानलं जातं. याचा वापर औषधी, सुगंधी द्रव्ये, सजावटीच्या वस्तू आणि काही उच्च दर्जाच्या उत्पादनांमध्ये केला जातो. आंतरराष्ट्रीय बाजारात याची किंमत कोटींच्या घरात असते. भारतात यावर काटेकोर नियंत्रण असतं, आणि याची लागवड व विक्रीसाठी विशेष परवानग्या लागतात. त्यामुळेच या झाडाची किंमत कळल्यावर शिंदे कुटुंबाला मोठा धक्का बसला, पण त्याचबरोबर आशेचा किरणही दिसू लागला.
सुरुवातीला दुर्लक्ष, मग कोर्टात लढा
रेल्वे विभागाने (Railway Department) या झाडाची किंमत देण्यास सुरुवातीला टाळाटाळ केली. केवळ जमीन विकत घेण्याची प्रक्रिया सुरू झाली, पण झाडाचे मूल्य वेगळे द्यावे लागेल याकडे दुर्लक्ष करण्यात आले. शिंदे कुटुंबाने खासगी संस्था बोलावून झाडाचे मूल्यांकन करून घेतले, आणि तेव्हा समोर आली आश्चर्यचकित (The Farmer’s Fortunes Changed) करणारी आकडेवारी — झाडाची किंमत ४ कोटी ९७ लाख रुपये!
रेल्वे विभागाकडून योग्य प्रतिसाद न मिळाल्याने, शिंदे यांनी थेट न्यायालयाचा दरवाजा ठोठावला. मुंबई उच्च न्यायालयाच्या नागपूर खंडपीठात (Bombay High Court Nagpur Bench) येथे त्यांनी याचिका दाखल केली.
न्यायालयाचा मोठा निर्णय
या याचिकेवर न्यायमूर्ती अविनाश खरोटे आणि न्यायमूर्ती अभय मंत्री यांच्या खंडपीठासमोर सुनावणी झाली. दोन्ही बाजूंचा सखोल विचार करून न्यायालयाने रेल्वे विभागाला झाडाच्या मोबदल्यात १ कोटी रुपये जमा करण्याचे आदेश दिले. या (The Farmer’s Fortunes Changed) रकमेतून सध्या ५० लाख रुपये शिंदे कुटुंबाच्या खात्यात जमा करण्यास आणि ते पैसे काढण्यास परवानगी देण्यात आली आहे.
याशिवाय, झाडाचे योग्य सरकारी मूल्यांकन करून उर्वरित रक्कम देखील देण्याचे निर्देश न्यायालयाने दिले आहेत. यामुळे केवळ शिंदे कुटुंबालाच नाही, तर भविष्यात अशा प्रकरणांमध्ये इतर शेतकऱ्यांनाही न्याय मिळण्याचा मार्ग मोकळा झाला आहे.
शिंदे कुटुंबाचा आनंद गगनात मावेनासा
हा निर्णय मिळाल्यावर शिंदे कुटुंब आनंदात बहरून गेलं आहे. एका झाडामुळे त्यांच्या आयुष्यात एवढा मोठा आर्थिक बदल (Farmer’s life changed by tree) होईल, हे त्यांच्या स्वप्नातही नव्हतं. आजवर शेतकीतून मिळणाऱ्या उत्पन्नावर अवलंबून असलेलं कुटुंब आता आर्थिकदृष्ट्या सक्षम झालं आहे. ते मिळालेल्या पैशांचा उपयोग शेतीसाठी आधुनिक तंत्रज्ञान आणण्यासाठी, घराच्या दुरुस्तीकरिता आणि मुलांच्या शिक्षणासाठी करण्याच्या विचारात आहेत.
गावकऱ्यांमध्येही उत्सुकता आणि उमाळा
खुर्शी गावात (Khurshi Village) या घटनेची जोरदार चर्चा सुरू आहे. अनेक शेतकरी आता आपल्या जमिनीत असलेल्या झाडांची माहिती घेत आहेत. कदाचित त्यांच्याही मालकीच्या जमिनीवर अशाच काही दुर्मिळ प्रजातीची झाडं (Rare species of trees) असतील का, याचा शोध घेण्यास ते उत्सुक आहेत.
प्रशासन आणि सरकारने लक्ष देण्याची गरज
ही घटना एक मोठा इशारा आहे की, शेतकऱ्यांच्या मालकीच्या जमिनीवर असलेल्या दुर्मिळ झाडांचे मूल्यांकन (Evaluation Of Rare Trees) वेळोवेळी व्हावं. अशा झाडांचा उपयोग केवळ नैसर्गिक संपत्ती (Natural Resources) म्हणून नव्हे, तर शेतकऱ्यांच्या आर्थिक उन्नतीसाठीही होऊ शकतो. यासाठी शासनाने एक विशेष धोरण आखण्याची गरज आहे, जेणेकरून भविष्यात अशा घटनांमध्ये शेतकऱ्यांना आपल्या हक्काचा मोबदला मिळू शकेल.
केशव शिंदे यांच्या झाडामुळे त्यांचं नशीब अक्षरशः (Tree changes farmer’s destiny) उजळून निघालं आहे. ही घटना इतर शेतकऱ्यांसाठी एक प्रेरणादायी उदाहरण आहे की, आपल्या जमिनीतील नैसर्गिक संपत्तीला ओळखून योग्य न्यायासाठी लढा दिल्यास त्याचा मोठा फायदा होऊ शकतो. आज शिंदे कुटुंब जे आनंद अनुभवत आहे, तो त्यांच्या धैर्याने आणि चिकाटीने मिळवलेल्या न्यायाचाच परिणाम आहे.
