RBI: New ₹100, ₹200 Notes: भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) लवकरच 100 आणि 200 रुपयांच्या नवीन नोटा चलनात आणण्याची घोषणा केली आहे. ही घोषणा भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या नवे गव्हर्नर संजय मल्होत्रा यांच्या नियुक्तीनंतर करण्यात आली आहे. या नोटांवर नवीन गव्हर्नर संजय मल्होत्रा यांच्या स्वाक्षरीचा समावेश असेल, जेणेकरून ते सध्याच्या नोटांपासून भिन्न असतील. भारतीय रिझर्व्ह बँक वेळोवेळी गव्हर्नरच्या स्वाक्षरी आणि नोटांच्या रचनामध्ये बदल करीत असते, जेणेकरून चलन व्यवस्थेत सातत्य राखले जाऊ शकते.
नवीन नोटांचा आकार आणि रचना
नवीन 100 आणि 200 रुपयांच्या नोटांचा आकार आणि रचना सध्याच्या महात्मा गांधी (नवीन) मालिका नोटांसारखीच असेल. यामध्ये महात्मा गांधींचा प्रतिमा, तसेच भारत सरकारच्या इतर ठळक चिन्हांचा समावेश असेल. या नोटांमध्ये सुरक्षा वैशिष्ट्ये, जसे की जलचित्र, रॅगेट्स, हॉलोग्राम आणि अन्य आधुनिक सुरक्षा तंत्र वापरण्यात येतील, ज्यामुळे खोटी नोटांचा वापर टाळता येईल.
💵 RBI to issue new ₹100 & ₹200 notes! 💵
🔹 New notes will bear Sanjay Malhotra’s signature
🔹 Same design as Mahatma Gandhi (New) Series
🔹 Old notes remain valid ✅#AndhraPradesh #India pic.twitter.com/pj3LRsgkpT— Amaravati News24 (@amaravatinews24) March 12, 2025
याप्रसंगी आरबीआयच्या प्रवक्त्याने स्पष्ट केले की, नवीन नोटा ही “नवीन गव्हर्नर संजय मल्होत्रा” (New Governor Sanjay Malhotra) यांच्या स्वाक्षरीसह जारी केली जातील,” जेणेकरून त्या नोटांवर गव्हर्नरच्या नावाची छाप असेल, ज्यामुळे याची ओळख होईल. तसेच, या नोटांवर जी रचना आणि रंग वापरण्यात आले आहेत, ती पर्यावरणाचे रक्षण करत, टिकाऊतेवर आधारित आहे.
जुन्या नोटांचा कायदेशीर दर्जा कायम
नवीन नोटांच्या वर्तमनात येण्याच्या अनुषंगाने, आरबीआयने एक महत्त्वपूर्ण घोषणा केली आहे. पूर्वीच्या 100 आणि 200 रुपयांच्या नोटा चालू असलेल्या आणि कायदेशीररीत्या वापरण्यासाठी मान्य राहतील. त्यामुळे, जुन्या नोटांचा कायदेशीर दर्जा संपणार नाही, आणि नागरिकांना त्या नोटांचा वापर करण्यासाठी कोणतीही अडचण येणार नाही. या बदलामुळे, लोकांना त्यांच्या विद्यमान 100 आणि 200 रुपयांच्या नोटांचा वापर करणे थांबवावे लागणार नाही.
गव्हर्नर संजय मल्होत्राची नियुक्ती आणि महत्व
आरबीआयच्या नवीन गव्हर्नर संजय मल्होत्रा (New Governor Sanjay Malhotra) यांची नियुक्ती डिसेंबर 2024 मध्ये झाली होती. गव्हर्नर म्हणून संजय मल्होत्रा यांची नियुक्ती शक्तिकांत दास यांच्या जागी झाली. गव्हर्नर म्हणून त्यांची नियुक्ती होताच, त्यांनी आपल्या कार्यपद्धतीमध्ये विविध सुधारणा करण्याच्या दृष्टीने प्राथमिक पावले उचलली आहेत. आरबीआयच्या गव्हर्नर म्हणून त्यांच्या कारकीर्दीला सुरुवात केल्यापासून, नोटांच्या रचनात सुधारणा, पर्यावरणाची काळजी घेणारी नोट रचना (Note structure), आणि आधुनिक सुरक्षा वैशिष्ट्यांचा वापर यावर विशेष भर दिला जात आहे.
याच संदर्भात, गव्हर्नर (Governor) संजय मल्होत्रा यांचा म्हणावा लागतो की, नोटांच्या बदलांचा उद्देश यापुढे देखील एक प्रमुख आर्थिक प्रणाली म्हणून भारतीय चलनाच्या प्रभावी वापराचे सुनिश्चित करणे आणि त्या साठी एक विश्वासार्ह आर्थिक वातावरण तयार करणे आहे.
आरबीआयच्या नोटांच्या बदलण्याची नियमित प्रक्रिया
आरबीआय वेळोवेळी आपल्या नोटांच्या रचनामध्ये बदल करीत असते. प्रत्येक नवीन गव्हर्नरच्या नियुक्तीनंतर, नोटांची नवीन छाप व स्वाक्षरी असलेल्या नोटा चलनात आणणे हा एक नियमित प्रक्रिया आहे. यामध्ये गव्हर्नरच्या स्वाक्षरीसह नवीन नोटा जारी केल्या जातात, त्यामुळे ते चलन व्यवस्थेत एक नवीन ओळख तयार करतात. तसेच, भारतीय रिझर्व्ह बँक (Reserve Bank of India) आर्थिक व्यवस्था अधिक सुरक्षित आणि सुधारित करण्यासाठी वेळोवेळी नवीन बदल लागू (Apply new changes) करते.
आरबीआयचा हा निर्णय (RBI decision) विविध सुरक्षा वैशिष्ट्यांचे पालन करून खोटी नोटांवर प्रतिबंध ठेवण्यास महत्त्वाचा ठरतो. तसेच, सध्याच्या महात्मा गांधी (नवीन) मालिकेतील नोटांमध्ये असलेले सुरक्षा वैशिष्ट्ये आणि जलचित्रांची रचना हे खोटी नोटांवर कारवाई करण्यात मदत करतात.
भारतीय चलन व्यवस्थेत दरमहा लाखो रक्कमांची देवाणघेवाण होत असते. या आर्थिक क्षेत्रात होणारे बदल अत्यंत महत्त्वाचे असतात, कारण ते देशाच्या आर्थिक आराखड्याला थोड्या वेळात मोठा बदल देऊ शकतात. आरबीआयने प्रत्येक नोटच्या रचनेत आणि स्वरूपात केलेले छोटे बदलही लोकांच्या आणि राष्ट्राच्या अर्थव्यवस्थेवर महत्त्वपूर्ण प्रभाव टाकतात. यामुळे, भारत सरकारचे ध्येय असलेल्या “नोटबंदी” (Demonetization) सारख्या महत्त्वाच्या निर्णयाच्या अंमलबजावणीसाठी आणि त्याच्या सर्व सुरक्षिततेच्या बाबतीत हे सर्व बदल योगदान देतात.
