Smart Rules For Mobile Charging: स्मार्टफोन (smartphone) हे आपल्या दैनंदिन जीवनाचे अत्यावश्यक साधन बनले आहे. संवाद, कामकाज, मनोरंजन आणि अगदी बँकिंगसारख्या सेवा देखील आता मोबाईलच्या माध्यमातून सुलभपणे हाताळल्या जातात. यासाठी मोबाईलची बॅटरी (mobile battery) सशक्त असणे अत्यंत आवश्यक आहे. मात्र अनेकदा आपल्या अज्ञानामुळे किंवा सोयीसाठी घेतलेल्या काही चार्जिंग सवयी बॅटरीसाठी घातक ठरतात. त्यामुळे बॅटरीचे आयुष्य वाढवण्यासाठी (increase battery life) काही महत्त्वाचे नियम आणि सवयी आत्मसात करणे गरजेचे आहे.
सर्वसामान्यपणे असा समज आहे की फोन पूर्ण १००% चार्ज करणे चांगले असते, पण प्रत्यक्षात ही सवय बॅटरीच्या आरोग्यावर विपरीत परिणाम करते. मोबाईलमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या लिथियम आयन बॅटरीसाठी (lithium-ion battery) १००% चार्जिंग ही एक ताणाची अवस्था असते. बॅटरी पूर्ण चार्ज झाली की तिच्यावर अतिरिक्त दबाव निर्माण होतो, जो दीर्घकाळासाठी बॅटरीची क्षमता कमी करू शकतो.
चार्जिंग संदर्भात आणखी एक चुकीची सवय म्हणजे रात्रभर फोन चार्जिंगला लावून ठेवणे (overnight charging). बॅटरी १००% झाल्यानंतरही, फोनमध्ये ‘ट्रिकल चार्जिंग’ सुरू राहते, म्हणजेच कमी प्रमाणात का होईना, पण सतत चार्जिंग सुरू असते. ही क्रिया बॅटरी गरम होण्यास कारणीभूत ठरते आणि हळूहळू तिचे आयुष्य कमी करू शकते.
तसेच, फास्ट चार्जिंग (fast charging) ही तंत्रज्ञानाची जादू असली तरी त्याचा अतिरेक केल्यास त्याचे दुष्परिणाम दिसू लागतात. फास्ट चार्जिंग दरम्यान बॅटरीला अचानक जास्त ऊर्जा मिळते, ज्यामुळे ती गरम होते. वारंवार असे होऊ लागल्यास बॅटरीच्या आतल्या रासायनिक घटकांवर परिणाम होतो. गरज असल्यासच फास्ट चार्जिंगचा वापर करावा, अन्यथा सामान्य चार्जिंग पद्धत जास्त सुरक्षित आहे.
मोबाईल चार्ज करताना फोन गरम ठिकाणी ठेवणे किंवा थेट उन्हात चार्ज करणे टाळायला हवे (avoid charging in hot places). उष्णता ही बॅटरीचा सर्वात मोठा शत्रू मानली जाते. अनेकदा लोक चार्जिंग करताना फोन कव्हरसह ठेवतात, ज्यामुळे बॅटरीतील उष्णता बाहेर निघत नाही. चार्जिंग दरम्यान फोन कव्हर काढणे ही एक छोटी पण प्रभावी सवय आहे (remove phone cover while charging).
बॅटरीचे आयुष्य वाढवण्यासाठी २०% ते ८०% या चार्जिंग रेंजमध्ये फोन ठेवणे आदर्श मानले जाते (maintain battery level between 20% to 80%). या मर्यादेत बॅटरी चार्ज केल्यास चार्जिंग सायकल अधिक काळ टिकते आणि बॅटरीवर अनावश्यक ताण येत नाही. अनेक कंपन्या आता ऑप्टिमाइज्ड चार्जिंग फिचर देतात, जे वापरकर्त्याच्या सवयींनुसार बॅटरी हळूहळू आणि योग्य प्रमाणात चार्ज करते (optimized charging feature).
फोनमध्ये असलेले फीचर्स जसे की ब्लूटूथ, वाय-फाय, लोकेशन सेवा, हे सतत सुरु ठेवले असता बॅटरी लवकर संपते (battery drain). गरज नसताना हे फीचर्स बंद ठेवले तर बॅटरीची बचत होते (save battery). त्याचप्रमाणे, डार्क मोड आणि ॲडाप्टिव्ह ब्राइटनेस यांचा वापर केल्यास स्क्रीनमधून होणारा ऊर्जा वापर कमी होतो आणि बॅटरी अधिक काळ टिकते (dark mode and adaptive brightness).
मोबाईलच्या सेटिंगमध्ये ‘Battery Health’ किंवा ‘Battery Usage’ या पर्यायांचा वापर करून बॅटरीची स्थिती तपासता येते (check battery health). यामधून कोणत्या अ‍ॅप्समुळे जास्त बॅटरी खर्च होते, याची माहिती मिळते (battery usage by apps). याशिवाय, फोन सतत गरम होणे, चार्जिंगमध्ये वेळ लागणे, बॅटरी अचानक कमी होणे – हे लक्षणे दिसू लागल्यास अधिकृत सर्व्हिस सेंटरची मदत घेणे योग्य ठरते (contact authorized service center).
अखेरचा आणि महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे डुप्लिकेट किंवा स्थानिक चार्जरचा वापर (avoid duplicate chargers). अशा चार्जरमध्ये दर्जेदार व्होल्टेज रेग्युलेशन नसते, ज्यामुळे बॅटरीवर अचानक उच्च दाब येतो. यामुळे बॅटरी फुगणे, गरम होणे किंवा अगदी स्फोट होण्याचीही शक्यता निर्माण होते. म्हणून नेहमी ब्रँडेड आणि अधिकृत चार्जरचाच वापर करावा. (use original charger).
