Maharashtra Dam Levels: 53.41% Full: राज्यभर सध्या उष्णतेचा प्रचंड तडाखा सुरू आहे आणि उन्हाळ्याच्या सुरुवातीसच तापमान रेकॉर्ड ब्रेक करत आहे. फेब्रुवारीच्या शेवटी सुरू झालेल्या उष्णतेच्या लाटांनी राज्यातील अनेक शहरांमध्ये प्रचंड ऊब निर्माण केली आहे. 13 मार्च, होळी दिवशी राज्यातील धरणांमध्ये सरासरी 53.41% पाणीसाठा शिल्लक असल्याचे जलसंपदा विभागाने (Water Resources Department) जाहीर केले. यंदाच्या वर्षी, मागील वर्षाच्या तुलनेत पाणीसाठा साधारणतः 10% जास्त आहे. तरीही, सध्या राज्यातील अनेक भागांत पाणीटंचाईला सामोरे जाण्याची शक्यता आहे, कारण उष्णतेच्या लाटांमुळे बाष्पीभवनाचा दर वाढलेला आहे.
पाणीटंचाई आणि वाढतं तापमान यामुळे ग्रामीण भागातील नागरिकांना समस्यांचा सामना करावा लागत आहे. ताज्या अहवालानुसार, राज्यातील लघु, मध्यम आणि मोठ्या धरणांमध्ये 53.41% पाणीसाठा शिल्लक आहे. हे प्रमाण मागील वर्षाच्या तुलनेत खूपच चांगले आहे, कारण त्यावेळी अनेक धरणांमध्ये पाणीसाठा कमी होता. परंतु उष्णतेच्या लाटांमुळे आणि तपमानाच्या वाढीमुळे पुढील काही महिन्यांत पाणीटंचाईला सामोरे जाण्याची शक्यता आहे.
राज्यातील प्रमुख धरणांच्या पाणीसाठ्याची स्थिती
राज्याच्या विविध भागांमध्ये पाणीसाठ्याची स्थिती वेगवेगळी आहे. नागपूर आणि अमरावती विभागातील धरणांमध्ये 49.30% ते 57.88% पाणीसाठा शिल्लक आहे. मराठवाड्यातील धरणांमध्ये 52% पाणी शिल्लक आहे, तर यावर्षी त्या ठिकाणी मागील वर्षी 23.53% पाणी शिल्लक होतं. पुणे आणि नाशिक विभागांतील धरणांमध्ये स्थिती तुलनेत चांगली आहे. नाशिकच्या 537 धरणांमध्ये 53.68% पाणीसाठा शिल्लक आहे, तर पुणे विभागातील धरणांमध्ये सरासरी 52.97% पाणी शिल्लक आहे.
हे पण वाचा: आरबीआयची मोठी घोषणा: 100 आणि 200 रुपयांच्या नवीन नोटा लवकरच चलनात
कोकण विभागात 58.13% पाणीसाठा शिल्लक आहे. हे पाणीसाठा म्हणजे राज्यातील उष्णतेचा तडाखा पाहता, भविष्यात संभाव्य पाणीटंचाईच्या संकटाशी संबंधित एक महत्त्वाचा अहवाल आहे.
महत्वाची धरणे: जायकवाडी आणि उजनी
मराठवाड्यातील जायकवाडी धरण(Jayakwadi Dam) हे हजारो नागरिकांसाठी जीवनदायिनी मानले जाते. सध्या जायकवाडी धरण 63% भरलेले आहे, जे मागील वर्षीच्या तुलनेत खूप चांगले आहे. 2023 मध्ये याच दिवशी जायकवाडी धरणात फक्त 24.44% पाणी शिल्लक होते. पुण्यातील डिंभे धरण (Dimbe Dam) 45.36%, भाटघर धरण (Bhatghar Dam) 61.55%, आणि खडकवासला धरण (Khadakwasla Dam) 69% भरलेले आहेत. उजनी धरण (Ujani Dam) , ज्यात मागील वर्षी पाणीसाठा जवळजवळ शून्य होता, यावेळी 43.29% पाणी शिल्लक आहे.
मराठवाड्याच्या तेरणा धरणाची (Terna Dam) स्थिती देखील खूप सुधारली आहे. सध्याच्या स्थितीनुसार तेरणा धरणामध्ये 74.02% पाणी शिल्लक आहे, जो मागील वर्षीच्या 5.53% पाणीसाठ्यापेक्षा खूपच अधिक आहे. यामुळे या क्षेत्रातील पाणीटंचाईवर काही प्रमाणात नियंत्रण ठेवता येईल.
हे पण वाचा: SBI मध्ये 273 जागांसाठी भरती, 1 लाखांहून अधिक पगार – त्वरित अर्ज करा!
आगामी काळातील पाणीटंचाईची चिंता
राज्यभर सध्या तापमानाचा पारा चढत चालला आहे. मार्च महिन्याच्या दुसऱ्या आठवड्यात राज्यातील अनेक भागांमध्ये तापमान 36 अंश सेल्सियस पार गेला आहे. यामुळे बाष्पीभवन (Evaporation) मोठ्या प्रमाणावर होईल आणि राज्यभर पाण्याचा विसर्ग वाढेल. पाण्याच्या उपलब्धतेवर मोठा परिणाम होईल. तापमानात होणारी वाढ आणि कमी पाऊस यामुळे राज्यातील पाणीटंचाईचे संकट गंभीर होण्याची शक्यता आहे.
भारतीय हवामान विभागाने यंदाच्या उन्हाळ्यात अत्यधिक तापमानाची आणि उष्णतेच्या लाटेचा इशारा दिला आहे. मार्चपासून जूनच्या अखेरपर्यंत राज्यातील तापमान सरासरीपेक्षा अधिक राहण्याची शक्यता व्यक्त केली आहे. विदर्भ आणि मराठवाडा विभागात तापमान जास्त असण्याची शक्यता आहे, आणि उष्णतेच्या लाटांमुळे नागरिकांची उपासमार होण्याची भीती व्यक्त केली जात आहे. मंगळवारी अकोला जिल्ह्यात 39.5 अंश सेल्सियस तापमानाची नोंद झाली होती.
तापमान आणि पाणीटंचाईचा संबंध
उष्णतेच्या लाटांमुळे राज्यातील अनेक भागांमध्ये पाणी कमी होण्याची शक्यता आहे. तापमान सातत्याने चढत राहील, तर पाणीटंचाईचे संकट देखील गंभीर होईल. जलसंपदा विभागाने दिलेल्या माहितीप्रमाणे, आगामी महिन्यांत पाण्याच्या कमतरतेमुळे शहरी तसेच ग्रामीण भागातील जीवनावर परिणाम होईल.
निष्कर्ष
अर्थात, हे सर्व लक्षात घेतल्यास, राज्य सरकार आणि स्थानिक प्रशासनाने वेळेवर पाणी जपण्याचे उपाय सुरु केले पाहिजेत. शेतकऱ्यांना, तसेच नागरिकांना देखील पाण्याच्या बचतीसाठी जागरूक करणे आवश्यक आहे. पाणीटंचाईच्या संकटाला सामोरे जाण्यापूर्वीच याविषयी योग्य उपाययोजना केल्या जातील का, हे महत्त्वाचे ठरेल.
